Abraham (Walter)

Walter Abraham (Berlijn, 21-7-1909 – Auschwitz, 14-08-1942)¹

De Duitse hoedenstikker en stofknopenmaker Abraham kwam in februari 1939 vanuit Maastricht naar Zaandam en betrok daar een woning aan de Beethovenstraat 8. Zijn vermoedelijke zuster Erna Pilichowski-Abraham* en haar man Zacharias* waren al in 1933 naar Maastricht verhuisd. Zij exploiteerden daar de dameshoedenfabriek Pilima. Walter, die in 1937 naar Maastricht reisde, begon een winkel in dameshoeden: Magazijn de Brussel. In februari 1938 startte hij er een hoedenatelier. Een jaar later begon hij wellicht opnieuw aan de Zaandamse Beethovenstraat.

Pilima hoeden

In januari 1940 werden Erna en Zacharias Pilichowski vanuit Maastricht ingeschreven op het adres van Walter Abraham. Zij zetten hier hoedenfabriek Pilima voort. Het ligt voor de hand om aan te nemen dat Walter, Erna en Zacharias samenwerkten bij de productie van dameshoeden. Op de basislijst² van januari 1942 luidt Walters beroep ‘Hutmacher’. Walter had volgens de bedrijvenlijst van januari 1942 een eigen bedrijf. Onderzoekster Dieuwke Grijpma vond echter geen inschrijving in de Kamer van Koophandel, zoals bij Pilima wel het geval was.³

Westerbork

Walter Abraham werd met 61 buitenlandse joden uit Zaandam op 3 februari 1942 ingeschreven in de gemeente Westerbork. Het kamp zou nog tot 1 juli van dat jaar ressorteren onder het Nederlandse ministerie van Justitie en werd verregaand bestuurd door de eigen, voornamelijk Duitstalige geïnterneerden. Na 1 juli werd Westerbork een ‘Durchgangslager’ voor de ‘emigratie naar het Oosten’ en kwam het onder bevel van de Duitse Schutzstaffel. De SS maakte gebruik van de bestaande zelforganisatie van Duitse vluchtelingen. Deze vormden als alte Kamp-Insassen dan ook een soort aristocratie ten opzichte van de massa’s die na 1 juli kwamen en wel als ’transportmateriaal’ werden gezien.⁴ De 60 à 70 buitenlandse joden uit Zaandam hadden in zekere zin geluk zo vroeg naar Westerbork te zijn gedeporteerd. Dat gold ook voor een aantal vluchtelingen uit Oostzaan. Zij waren al in februari 1940 en later in dat jaar naar Westerbork gestuurd. Veel Oostzaners en Zaandammers kwamen op de ‘Stammliste’ van personen die intern leiding gaven of belangrijke werkzaamheden verrichtten. Dat gaf kans op allerlei voorrechten. Dit geluk was uiteraard relatief en bovendien grillig.