Alexander (Oscar)
Laatste wijziging: 14 april 2016
Echtpaar Oscar Alexander (Tachau, 22-7-1904)1
De stateloos geworden tandtechnicus Alexander was gehuwd met de niet-joodse en van oorsprong Nederlandse Mechelina (‘Lina’) Theodora Jansen (Balgoy, 14-5-1903). Het echtpaar woonde op de Mozartstraat 6.
Broer
Hun dochter Jenny (Amsterdam, 21-8-1946) vertelde dat vader Alexander oorspronkelijk uit het Tsjechoslowaakse Tachow/Tachau kwam, bij de Beierse grens. Het gezin had zeven of acht zoons en een dochter. Oscar studeerde in Duitsland voor Zahntechniker en werkte tot zijn eerste vertrek naar Nederland in Neurenberg bij tandarts Schmidt. Broer Egon Alexander was vanwege Hitlers machtsovername in 1933 naar Nederland gevlucht en als kapper begonnen. Eind jaren ’30 had hij een zaak naast bioscoop Cineac aan het Damrak in Amsterdam. Oscar volgde hem in 1935 vanuit Neurenberg naar Amsterdam, maar vertrok kort daarna naar Spanje en Portugal. Hij had geen geluk. In 1936 brak in Spanje de burgeroorlog uit. Toen Oscar in juli 1939 uit Lissabon terugkwam, vestigde hij zich in Zaandam, waar veel Duitse immigranten waren. Het levensonderhoud was er minder duur dan in Amsterdam.
Huwelijk
Oscar leerde in 1939 de niet-joodse Lina Jansen kennen. Duitsers waren haar niet vreemd. Op haar 17de was ze als au pair in Duitsland gaan werken. In september 1939 viel nazi-Duitsland Polen binnen. Oscars zuster Gertrude kwam naar Amsterdam. Samen met Egon Alexander en zijn vrouw ging zij met een van de laatste schepen voor de Duitse overval op Nederland naar de Verenigde Staten. Oscar bleef en trouwde op 5 juni 1940 met Lina. Het merkwaardige bij dit gemengde huwelijk was dat Mechelina vanwege haar uiterlijk vaak voor ‘joods’ werd gehouden, terwijl Oscar voor ‘ariër’ kon doorgaan. Beiden hadden een zwakke gezondheid en last van astma. Bij de jodenevacuatie van januari 1942 kon het echtpaar vanwege ziekte niet weg.
Westerbork
Het is onduidelijk hoe lang Oscar Alexander in het ziekenhuis is gebleven. Per 13-2-1942 stond als woonadres van het echtpaar Alexander Sarphatistraat 100 huis geregistreerd. Anderhalve maand later werd dat Transvaalstraat 34 I. Hun dochter weet dat er eind 1942 vanwege ruzie over de grootte van de woonruimte een situatie ontstond waarbij haar vader bij de politie werd aangegeven en gearresteerd. Men stuurde hem, hoewel gemengd gehuwd, op 30-12-1942 naar Westerbork. Daar kwam hij terecht in het kampziekenhuis. De Duitse immigrant dr. F.M. Spanier was er directeur. Steeds als er deportatie dreigde voor Oscar ontsloeg Spanier hem als zieke en gaf hij hem werk te doen.
Lees meer
Onderduik
Intussen vond Mechelina een woning in de Amsterdamse Camperstraat 18 I. Hier woonden tot hun deportatie de familie Melkman en Louis Pimentel. Mechelina bewoog hemel en aarde om haar man uit het kamp te krijgen. Ze had succes. Na acht maanden mocht Alexander terug naar Amsterdam. Hij vertelde later dat hij de laatste dag in Westerbork had deelgenomen aan een vastendag. Vermoedelijk was dit het vasten van de negende Av (Iisja be-Av), een rouwdag die in juli/augustus valt. Midden juli mocht een groep gemengd gehuwden uit Westerbork terug naar Amsterdam.2 Hier had Lina een onderduikplek voor haar man gevonden in de garage van een bevriende arts. Gevaar bleef, zeker voor gemengd gehuwde mannen zonder kinderen. Zij konden worden verplicht om zich te laten steriliseren of, vanwege een nieuwe maatregel, opnieuw worden gearresteerd. Het echtpaar overleefde de oorlog.
Verwanten
Ook Gertrude en Egon Alexander en diens vrouw overleefden de oorlog. De ouders Alexander beleefden de bevrijding niet. Zij werden vanuit Neurenberg gedeporteerd en slachtoffer van de Sjoa.
Vervolg
Het echtpaar Alexander woonde na de bevrijding in de Camperstraat. Op 21 augustus 1946 werd Jenny geboren. Haar moeder was al 43, maar de bevalling verliep voorspoedig. De baby werd naar haar beide oma’s genoemd. Het Joods Maatschappelijk Werk (JMW) hielp het gezin met extra voedsel en geestelijke bijstand. Op 8 mei 1950 overleed Mechelina Alexander-Jansen. Oscar was ziekelijk en niet in staat om zijn dochter alleen op te voeden. In overleg met het JMW werd Jenny opgenomen in het joodse kinderhuis te Laren, de Bergstichting. Dat was ook volgens de afspraak met haar moeder, die -hoewel zelf katholiek- haar dochter een joodse opvoeding wilde geven. In 1959 verhuisde Oscar Alexander naar Düsseldorf. Hij hertrouwde, scheidde en emigreerde in 1964 naar Israël. Met zijn vriendin bleef hij echter naar Hamburg pendelen. Oscar had aan het eind van zijn leven tien gelukkige jaren. Op 25 oktober 1969 stierf hij in Hamburg, waar hij ter aarde werd besteld op de joodse begraafplaats.
Jenny
Jenny verliet op 25 oktober 1965, na vijftien jaar, de Bergstichting en ging naar Israël. Ze woonde er 38 jaar en kwam daarna terug naar Nederland.
