Jacob Barend en Sara Barend-Blits

Echtpaar Jacob Barend (Amsterdam, 26-6-1905 – Amsterdam, 29-9-1976) en Sara Barend-Blits (Amsterdam, 1-7-1909 – Eindhoven, 4-8-1989)¹

Het Amsterdamse echtpaar Jacob en Sara Barend dook onder bij een ander echtpaar, Aris en Gré Stad. Die woonden in de Zaandamse Czaar Peterstraat 7a.

Strafdossier

In het strafdossier van de Zaandamse politiecommissaris Tonny Jansen zit een briefje d.d. 15-7-1945 waarin wordt gewezen op het ondergedoken echtpaar Barens. Het is afkomstig van A. Stadt en G.W. van Rooij. De eerste, Aris Stadt, woonde in de oorlog in de Czarinastraat 36a. Daar huisvestte hij tot 1939 de joodse Hans Josef Bernstein*.

Tonny Jansen

Het genoemde briefje was bedoeld als ontlastende verklaring voor Tonny Jansen, die na de bevrijding terechtstond wegens collaboratie (en tot 2,5 jaar cel werd veroordeeld). De tekst van het briefje luidt: “De Heer A. Stadt, Czarinastraat 36 A, had na de uitwijzing van de niet-Ariërs uit Zaandam een Joods gezin bij zich thuis ondergedoken, Jacob Barens en zijn vrouw. Op een bepaald tijdstip was er een grote diefstal gepleegd en kwam de politie de hele Russische buurt doorzoeken. Ook bij de heer Stadt. De Joodse familie zat boven in het huis verstopt, inspecteur Jansen kwam met 8 man politie het huis doorzoeken, ging alleen naar boven, trof daar de heer Arthur van den Berg (oberkelner in Hotel De Nieuwe Karseboom in Zaandam), die bij de heer Stadt inwoonde, en vond ook de Joodse familie Barens. Intussen doorzochten politie en rechercheurs het hele huis, maar inspecteur Jansen belette hen naar boven te gaan, voorgevende zelf boven alles doorzocht te hebben. De familie Barens bleef ongemoeid. Zij wonen thans in Amsterdam, Wijtenbachstraat 63 en zullen heel graag getuigen, hoe correct en Nederlands de houding van inspecteur Jansen is geweest.”

Amsterdam

Het briefje klopt niet helemaal. Het betrof niet het echtpaar Barens, maar Barend. Kleermaker Jacob Barend en Sara Blits traden op 15 maart 1933 in het huwelijk in Amsterdam. Ze woonden in de Nieuwe Kerkstraat 112 III. Op de Amsterdamse woningkaart van Jacob Barend staat dat hij vanaf 20-9-1944 niet meer in de Nieuwe Kerkstraat verbleef. ‘Vertrokken onbekend waarheen’. Vermoedelijk is hij samen met zijn echtgenote rond die tijd ondergedoken bij Aris en Gré Stadt in Zaandam. Die huurden toen een bovenwoning in de Czarinastraat 36A. Waarom Jacob en Sara Blits zo lang ongemoeid bleven op hun Amsterdamse adres is niet duidelijk.

Rosalind Duif
Volgens hun zoon Albert is het Zaandamse onderduikadres van het echtpaar Barend waarschijnlijk geregeld door Rosalind Margaretha (‘Joey’) Duif (Zaandam, 21-9-1924). Tot zij in 1937 met haar ouders naar Amsterdam verhuisde, woonde fotolaborante Rosalind enkele huizen verderop in de Czaar Peterstraat. Haar zus Theresa Amy Lily zat samen met haar man Antonie Hendrik Stam diep in het verzet en hield zich onder meer bezig met het verbergen van joden.

Tante

Aris Stadt (Koog aan de Zaan, 1-2-1896) en Margaretha Stadt-Duif (Zaandam, 5-4-1901) trouwden op 14-2-1929 in Amsterdam en verhuisden vervolgens naar de Czaar Peterstraat 32 in Zaandam en daarna naar de Czarinstraat. Margaretha (‘Gré’) was hoogstwaarschijnlijk een tante van Therese Amy Lily en Rosalind Margaretha Duif. Aris overleed op 1-1-1978 in Zaandam. Margaretha stierf kort daarna, op 14 februari van hetzelfde jaar.

Abraham Barend
Jacob en Sara Barend kregen vóór de oorlog twee kinderen, Abraham (Amsterdam, 12-1-1934) en Els (Amsterdam, 20-8-1937/Amsterdam, 3-12-2019). Els werd tijdens de oorlog ondergebracht in Friesland en overleefde zo de jodenvervolging. Abraham kwam op 20-6-1943 aan in kamp Westerbork en werd op 2-7-1943 vermoord in Sobibor. In 1950 kreeg het echtpaar nog een zoon, Albert Aris. Zijn tweede voornaam was een eerbetoon aan de man die zijn ouders in de oorlog gastvrijheid bood.

Terugkeer
Na de bevrijding keerde het echtpaar Barend-Blits terug naar Amsterdam, waar ze vanaf september 1945 woonden in de Christiaan de Wetstraat 14 hs. Het vriendschappelijke contact met het echtpaar Stadt en met Rosalind Duif en haar echtgenoot – sinds 1948 – Frederik Jan Krebs bleef ook na de oorlog bestaan.