Bonnewit (Benedictus/Ben)

Benedictus (‘Ben’) Bonnewit (Amsterdam, 16-7-1907 – Alkmaar 16-2-1998)¹

Benedictus was een zoon van de handelsreiziger/winkelier Nathan Bonnewit en Elsje Bonnewit-Pauer. Hij trad op 27 juni 1934 in Den Haag in het huwelijk met Eva Fresco (Den Haag, 15-4-1909 – Amersfoort, 6-7-1984). Ben werd net als zijn vader handelsreiziger.

Sobibor

Het gezin Bonnewit woonde in februari 1941 in de Amsterdamse Zoomstraat 34 I. Ben en Eva kregen twee kinderen: Nico (Amsterdam, 30-7-1936) en Lodewijk (‘Lody’) (Amsterdam, 28-2-1940). Ze zouden, nadat hun Amsterdamse onderduikadres was verraden, allebei op 21 mei 1943 worden vermoord in Sobibor. Hun ouders waren op dat moment in Heiloo ondergedoken, bij de familie Van Lieshout aan de Kerkelaan H73 (de latere Spoorlaan).

Getuigenis

In een getuigenis tegenover de politie d.d. 25-2-1946 over zijn werkgever vertelde vertegenwoordiger Ben Bonnewit kort over zijn onderduiktijd: “Ik ben sedert ongeveer 1930 in dienst van de N.V. S.I. de Vries. Ik ben vol-jood. In den oorlog ben ik werkzaam geweest bij de N.V. tot Juli 1942. Ik kreeg namelijk een oproep van de Jüdische Auswanderungsstelle voor deportatie naar Polen en mij daarvoor te melden op 18 juli 1942 des nachts 1.30 uur met mijn vrouw en twee kinderen. Omstreeks 15 Juli 1942 heb ik hierover een onderhoud gehad met den heer Bos, destijds Verwalter dan wel directeur der N.V. S.I. de Vries, in verband met het feit dat ik vernomen had dat Joden die in de confectiefabrieken werkzaam waren op grond daarvan uitstel van deportatie konden krijgen. Hij zeide dat hij daaraan niets kon doen, en dat naar hij had gehoord het werk in Duitschland wel meeviel. Toen ik het hem misschien wat te dringend vroeg naar zijn gevoelens, zeide hij dat ik niet sentimenteel moest worden. Daar ik dus geen medewerking had van den heer Bos ben ik door bemiddeling van een relatie ondergedoken op 17 juli 1942. Ik ben ondergedoken en heb elk contact met de zaak verbroken, zoodat de N.V. derhalve niet wist waar met vrouw en twee kinderen ik mij bevond. Mijn twee kinderen moest ik na korten tijd ergens anders laten onderduiken, waar ze gevonden werden in October 1942, waarna ze zijn afgevoerd in Mei 1943 en waaromtrent ik tot op heden nimmer meer iets heb vernomen.”

Heiloo

Van Ben Bonnewit is bekend dat hij onder de schuilnaam Ben Bonnema onderdak vond in Santpoort,  Zaandijk, Bloemendaal en Heiloo. In die laatste gemeente kwam hij achtereenvolgens bij de families Zonderhuis, Bakker, Roest en tenslotte Van Lieshout terecht. Alie Roest, die als kind het echtpaar meemaakte in haar ouderlijke woning aan de Heerenweg F59, herinnerde zich het volgende: “Ze hadden al op een aantal andere adressen gezeten voordat ze bij ons kwamen. Het was wel een beetje riskant, er woonden nogal wat NSB-sympathisanten in de buurt. (…) De heer Bonnewit, ik noemde hem oom Ben, kwam voor de oorlog als reiziger in textiel regelmatig bij mijn ouders. Zodoende kende hij ons al langer.” In Heiloo maakte het echtpaar Bonnewit de bevrijding mee. Ze kregen een huis van een voormalige NSB’er toegewezen aan de Ewislaan 7A/8 in Heiloo.

Joodse gemeente

Na de oorlog pakte Ben Bonnewit zijn baan als handelsreiziger weer op. Hij werd tevens de nestor van de joodse gemeente in Alkmaar. Hij was er 43 jaar bestuurslid. Bij zijn veertigjarig jubileum ontving hij een koninklijke onderscheiding. Verder leidde hij tot zijn 89-ste de sjabbat, feestdagen en seider in het Amersfoortse Sinai Centrum, waar zijn vrouw jarenlang verbleef. De eetzaal van het Sinai Centrum werd naar hem vernoemd.

Stolpersteine

Bij het adres Spoorlaan 4 in Heiloo zijn in 2017 Stolpersteine geplaatst ter herinnering aan de kinderen Bonnewit. In 2018 is daar een plaquette aan toegevoegd met de namen van hun ouders, opdat het gezin weer herenigd zou zijn.