Cohen (Elisabeth)
Laatste wijziging: 25 april 2016
Elisabeth (‘Lies’) Cohen (Utrecht, 15-7-1918 – Auschwitz, 3-9-1943)1
De leerling-verpleegster Lies Cohen zat ondergedoken bij de familie Kordes in Wormerveer. Tijdens een razzia in augustus 1943 werd ze gearresteerd en een week later vermoord in Auschwitz.
Willem Arntsz Hoeve
Elisabeth was een dochter van koopman Alexander Cohen, die op 22 oktober 1942 in Auschwitz stierf, en Leentje Swaab, die de oorlog wel overleefde. Lies’ adres voor haar onderduik was de Willem Arntz Hoeve in Den Dolder. Ze werkte daar toen als leerling-verpleegster. In 1942 moesten de joodse medewerkers daar weg en kwamen ze te werken in het Nederland-Israëlitisch Ziekenhuis in Amsterdam. Lies werd op een dag gearresteerd, maar wist te ontsnappen vanuit de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam.
Onderduik
Ze wist met haar moeder en met zus Heintje (‘Henny’) onder te duiken bij Geertruida (‘Truus’) Eweg, die op de Prinsengracht 825 in Amsterdam woonde. Na enige tijd vertrok ze met haar vriendin en collega Willy Swart naar de familie Kordes in Wormerveer. Ze waren daar nog maar kort, toen er een controle plaatsvond op het bezit van radiotoestellen. Lies moest haar persoonsbewijs laten zien. Willy, die een vervalst exemplaar had, werd vervolgens ook verdacht. Lies’ zuster Henny was met hun moeder ondergedoken in de Delistraat en kon van daar zien hoe beide jonge vrouwen werden afgevoerd.
Oogst
Uit dagblad De Zaanlander van 29-3-1947: “Enkele maanden na de verplichte inlevering van radio-ontvangsttoestellen werd in een klein gedeelte van onze gemeente [Wormerveer] door de ‘Grüne’ een razzia georganiseerd, die uitgeoefend op een 100-tal woningen de respectabele oogst opleverde van niet minder dan 28 toestellen en… 2 Jodinnetjes. Over de volgzaamheid van de Zaankanters gesproken… De beide Jodinnetjes -de 26-jarige verpleegster Liesje Cohen en de 29-jarige leerling-verpleegster Emmy Meyer- hadden als zoovelen van hun lotgenoten onderdak gevonden in onze gemeente en het noodlottig toeval dat de woning van den heer Kordes, waar zij verblijf hielden, als eerste uitverkoren werd voor huiszoeking was oorzaak, dat beide meisjes meegevoerd werden.” Willy Swart had ‘Emmy Meyer’ als schuilnaam op haar vervalste persoonsbewijs staan. Kantoorbediende Cornelius Johannes Kordes (Amsterdam, 1-7-1913) woonde met zijn vrouw Geertruida Bakker (Zaandijk, 18-4-1914) aan de Oost-Indischekade 25.
Lees meer
‘Jodentransport’
De Zaanlander: “Beide gearresteerde meisjes zijn na een kort verblijf in de Hollandsche Schouwburg te Amsterdam -die geheel tot Jodenverblijf was ingericht- op speciaal Jodentransport naar Hannover gesteld waar zij als verpleegsters in één der ziekenhuizen moesten werken. Of zij ooit Nederland hebben weergezien?” Lies en Willy kwamen op 26 augustus 1943 aan in strafbarak 67 van kamp Westerbork.
Briefkaart
Tijdens het transport naar Polen, dat op 31 augustus aanving, kon Lies een briefkaart voor haar broer Meijer uit de trein gooien. Een onbekende vinder postte de kaart (poststempel: ‘Haren, 31 VIII 1943’). Meijer was in 1939 naar Zwitserland vertrokken en keerde in 1945 naar Nederland terug. De tekst op de kaart luidde: “Lieve jongen, vanuit de trein een groet. Ik reis naar D[uitsland], weet niet wanneer ik je weer kan schrijven. Schrijf Oom D[irk Mastenbroek] geregeld. Leentje [Cohen-Swaab] en Hens [Cohen] maken het goed. Als er ooit iets is, zorg goed voor hen. Ik hoop je geregeld te kunnen schrijven. Misschien zie ik Papa. Houd je taai. Wij houden ons puik. Veel liefs, Lies.” Elisabeth Cohen stierf in Auschwitz op 3-9-1943. Het is niet waarschijnlijk dat ze nog in Hannover te werk is gesteld, zoals De Zaanlander vermeldde.
Voetnoten
1 Zaanlander, 29-3-1947; Gezinskaart Wormerveer; www.joodsmonument.nl; Informatie van Henk Krigee uit Zaandam (27-8-2009) en M. Cohen (2008); www.4en5mei.nl