Craane-Hagenaar (Lena)

Echtpaar Lena Craane-Hagenaar (12-2-1914)¹ en Wilhelmus Izak Craane (Koog aan de Zaan, 21-4-1907)

(Zakken-)drukker Willem Craane stamde uit een gezin met elf kinderen. Zijn katholieke vader was in Delfshaven geboren en had als beroep zakkenmaker. Moeder Jaantje IJsendijk kwam uit Amsterdam. Het gezin woonde in Koog aan de Zaan aan de Hyacintshaal 45. Lena stamde uit de bekendste joodse familie van Oostzaan, de Hagenaars. Haar vader Isaac was in 1918 oprichter van de Oostzaanse Woningbouwvereniging. Zijn vrouw heette Theresia Winnik*. Lena’s zus Rebecca van Dijk-Hagenaar* woonde in Zaandam. Lena’s tante Leentje Schouten* was vanaf het einde van de jaren ’30 tot in de oorlog jaren actief bij de opvang van joodse vluchtelingen (zie Oostzaan). Het echtpaar Craane trouwde rond 1934, ging naar Zaandam en woonde vanaf 4 maart 1935 op de Hyacintstraat 11 in Koog aan de Zaan. Willem had geen godsdienst, zijn vrouw stond ingeschreven als joods. Lena kreeg twee kinderen, die beiden zeer vroeg stierven: Jaantje1 (11-6-1936 /12-6-1936) en Jaantje 2 (29-5-1937 / 19-11-1937).

Aanmelding

De naam Lena Hagenaar ontbrak op de gemeentelijke aanmeldingslijst van half- en voljoodse burgers die in maart 1941 naar de provinciecommissaris werd gestuurd. Zij telde echter wel mee in het opgegeven aantal van 45 joodse personen. Hoe kan dat? Op het overzicht uit najaar 1942 staat dat zij op 15 maart 1941 -drie weken na de sluitingstermijn, maar ze was desondanks niet de laatste- het formulier inleverde en op 20 maart het Bewijs van Aanmelding kreeg. Daar lag het dus niet aan. Maar Lena werd als enige van de achttien huishoudens vrijgesteld van legesbetaling. En de lijst met naam en toenaam was aan betalingen gekoppeld. Op de persoonskaart van het bevolkingsregister, die op de aanmelding volgde, werd GI ingevuld. Kennelijk had Lena het aantal van twee joodse grootouders opgegeven. Dat klopte niet. Haar beide ouders golden namelijk als voljoods. Haar zuster Rebecca* had wel vier joodse grootouders opgegeven. Lena pleegde verzet.

Halfjood

Omdat zij geen ‘J’ op de persoonskaart en later evenmin op haar persoonsbewijs had staan, kwam haar naam een jaar later niet voor op de burgemeesters-/politielijst. Als gemengd gehuwde had zij zonder meer in Koog mogen blijven, maar door de GI-status ontliep zij het dragen van de jodenster en andere beperkende en bedreigende maatregelen. Er vond ook geen inventarisatie plaats van de inboedel en eventuele kostbaarheden. Haar naam staat wel in de opgave van gemengd gehuwden en halfjoden die de gemeente op 17 juli 1942 naar de Zentralstelle stuurde. Daar wordt haar status omschreven als Mischling I.