Davids (Andries)

Andries Davids (Rotterdam, 30-11-1905 – Golleschau, winter/voorjaar 1945)¹

Andries was vertegenwoordiger binnenland van Polak & Schwarz* en had Groningen als standplaats.

Familie

Hij was het derde en jongste kind van Polak & Schwarz-handelsreiziger Samuel Davids* (Rotterdam, 29-4-1874) en Geertruida Dasberg* (Rotterdam, 13-6-1876). Andries trouwde in 1930 met Esther Bekkers (Rotterdam, 12-8-1906). In zijn huwelijksjaar werd Andries door Polak & Schwarz aangesteld als vertegenwoordiger voor het noordelijk buitengebied, reden om in augustus 1930 van Rotterdam naar Groningen te verhuizen. Het echtpaar staat op de grote groepsfoto die rond 1939 ter gelegenheid van Samuel Davids’ jubileum voor het bedrijf in Zaandam werd gemaakt.

Gezin

Het echtpaar Davids kreeg in Groningen drie kinderen: Geertruida (‘Trudi’) (Groningen, 17-9-1931), Lea (Groningen, 29-4-1934) en Samuel (‘Sam’) (Groningen, 14-12-1936). Het gezin woonde aanvankelijk aan de Westerhavenstraat 2a en begin 1941 aan de Parklaan 27. Op last van de bezetter moesten ze in augustus 1942 naar het Taco Mesdagplein 10 verhuizen.

Werkkamp

Andries Davids moest in de oorlog naar een werkkamp in Overijssel, Het Wijde Gat. Dat zal in de zomer van 1942 zijn geweest. Zijn collega Corrie Lammes ontving in oktober van hem een eerste brief. Andries schreef haar dat de geselecteerde Groningse joodse mannen verdeeld waren over vijf kampen in Drente en Overijssel. In Staphorst bevonden zich tachtig joden. Andries was ontroerd door het feit dat de bevolking hen bij het vertrek uitzwaaide, ‘zelfs hooge politieambtenaren’.² Op zijn kamer waren de pianoleraar van een van de kinderen, Sal Dwinger, en een bekende van de fabrieksdirectie van Polak & Schwarz, Leo Frank. Wellicht was dit Leonard Johan Gerard Frank (Arnhem, 9-9-1908/Bussum, 9-8-1979), over wie zijn kleindochter zegt dat hij in de oorlog werd geholpen door de verzetsman Bart Rijpstra uit Zaandijk. Hij zou ook diens identiteit hebben ‘geleend’ en zijn zoon naar Rijpstra hebben vernoemd.

Siebrand

De advocaat van de in IJsselmuiden wonende Dirk Jan Siebrand – die na de oorlog van collaboratie werd beschuldigd – voerde ter verdediging aan dat zijn cliënt ‘huisvesting aan Joden’ had verleend, onder wie in 1942 ‘Andries Davids van Groningen, oud-vertegenwoordiger van Polak en Schwarz te Zaandam’. Onder welke omstandigheden en wanneer precies deze huisvesting zou hebben plaatsgehad, is niet duidelijk.

Cor Geugjes

Andries Davids schreef in augustus 1942 ook naar Cor Geugjes (zie hiernaast). Deze Zaandamse collega bij Polak & Schwarz zou ruim een jaar later een van de drie leiders worden van de illegale CPN in de zuidelijke Zaanstreek. Davids schreef dat hij in werkkamp Het Wijde Gat was benoemd tot leider. “Ik ben verantwoordelijk voor 40 man en moet er speciaal op letten dat zij niet wegloopen. Gelukkig gaat alles tot nu toe gesmeerd.” Hij sloot zijn brief af met de woorden: “Laten we hopen, spoedig tot ziens in Zaandam.”

Westerbork

Na enige tijd werd Andries naar Dedemsvaart en op 3-10-1942 naar Westerbork gestuurd. Dezelfde dag of een dag later werden ook zijn vrouw en de kinderen daarheen gedeporteerd. Corrie Lammes bezocht Andries in Dedemsvaart en het gezin in Westerbork. Ze stuurde hen tevens, net als Cor Geugjes deed toen Andries in Het Wijde Gat zat, levensmiddelen. Ook kreeg ze het van directeur Schwarz* gedaan dat Andries een vorm van salaris behield. Dat mocht in die tijd hoogstens 250 gulden per maand zijn. Dat geld kreeg zij in bewaring. Andries vroeg haar om er ook boodschappen van te doen. Ze herinnert zich een stofzuiger, jurken en spelletjes voor de kinderen te hebben gekocht. Corrie kreeg foto’s van de kinderen en de ouders. Naast die van Trudi waren dat professionele portretopnames van alle kinderen en de ouders uit maart en april 1944. De meeste kampbewoners waren toen al gedeporteerd.