Emden (Bloeme)

Bloeme Emden (Amsterdam, 26-7-1926 – Herzliya, Israël, 18-7-2016)¹

De jonge Bloeme Emden moest zestien keer verhuizen naar een nieuw onderduikadres en belandde daarbij onder meer in Zaandam. Op haar laatste schuilplaats werd ze aangehouden. Ze overleefde twee concentratiekampen.

Sobibor
Het gezin Emden woonde in de Amsterdamse Lutmastraat 194 II. Bloeme was een dochter van diamantbewerker Emanuel Emden (Amsterdam, 28-12-1889) en Roza Emden-de Vries (Amsterdam, 16-6-1902). Ze had één zusje, Via Roosje (29-5-1932). Deze zouden alle drie op 9 juli 1943 in Sobibor om het leven worden gebracht.

Sipke Lootsma
Bloeme Emden was bij het uitbreken van de oorlog een leerling van de 3-jarige hbs in de Amsterdamse P.L. Takstraat. “Op 15 mei was de capitulatie, ónvoorwaardelijke overgave -welk een vernedering- een feit. Ik weet ook niet meer of we les hadden en of we de volgende oorlogsdagen nog naar school gingen. Wel herinner ik me dat toen we, na de capitulatie, weer op school kwamen, ons bericht werd dat de geschiedenisdocent Lootsma zich, met zijn vrouw, van het leven beroofd had. Ik zie hem nog voor me, een bedaagde, grijze, lange, tanige man, die inspirerend les wist te geven. Hij was een felle bestrijder geweest van het nazidom, in woord en geschrift, en wilde het ergste voor zijn.” Zaandammer Sipke Lootsma gaf ook les op het Gemeentelijk Lyceum in zijn woonplaats. In tegenstelling tot wat Bloeme Emden zich herinnert, pleegde Lootsma’s vrouw overigens geen zelfmoord.

Eindexamen
In 1941 deed Bloeme eindexamen op de hbs, waarna ze naar de 5-jarige hbs-a kon. Haar vader slaagde er een jaar later in een Sperr voor haar te regelen. “Hoewel mijn vader jarenlang werkloos was geweest en nu in een heel andere branche werkte, was hij uit solidariteit met de arbeiders uit zijn beroep altijd lid gebleven van de ANDB, de Algemene Nederlandse Diamantbewerkers Bond. Hij kreeg ook een Sperr en daarmee waren mijn moeder en Via ook gesperrt; vanaf 16 jaar kon je individueel en dus niet in gezinsverband vermoord worden.”

‘Joden-hbs’
“Na de vakantie zomer 1942 ging ik weer naar school. De onderwijsinstelling was inmiddels verhuisd naar een gebouw in de Stadstimmertuinen, recht tegenover de echte joodse hbs. Spottend noemde men onze school de Joden-hbs.” Het aantal leerlingen nam als gevolg van razzia’s in hoog tempo af. “Mijn vader had willen onderduiken, mijn moeder durfde niet, ‘want als je gepakt werd ging je als strafgeval’. Wat een tragische misvatting. Hun en mijn Sperr bleven nog relatief lang geldig.”