Fonteijn (Karel)

Karel Anton Fonteijn (Den Haag, 12-12-1925 – Dordrecht, 18-5-2021)¹

Karel Fonteijn kwam in het najaar van 1942 in Zaandijk terecht bij Tieke Jansma, die inwoonde bij de familie Rijpstra. Hij overleefde de oorlog.

Auschwitz

Karel was de zoon van vertegenwoordiger Benjamin Fonteijn (Den Haag, 23-11-1886) en Carolina Fonteijn-Alter (Den Haag, 31-7-1893), twee conservatieve en gezagsgetrouwe mensen. Zij werden op 10 september 1943 om het leven gebracht in Auschwitz. Het gezin woonde begin 1942 in de Haagse Bosschestraat 112.

Eigenzinnig

Karel was eigenzinniger dan zijn volgzame ouders. Op 18 augustus 1942 viel er een oproep voor hem in de bus; hij moest zich melden in kamp Westerbork. Tot verbazing van zijn ouders weigerde hij. Hij kondigde aan onder te duiken.

Tieke Jansma

Karel dook in 1942 zo’n twee weken onder bij een tekenleraar in Dordrecht, op de Reeweg Oost 80. Zijn oom en tante Duits-Fonteijn woonden eveneens in die gemeente. Salomon Duits was voorzitter van de joodse gemeente in Dordrecht. In zijn huis verbleef ook de uit Velsen afkomstige Margaretha Esther (‘Greet’) Hamburger (Velsen, 12-5-1914). Zij bracht Karel, die na Dordrecht een dag of vier, vijf bij Haagse kennissen onderdak vond, omstreeks oktober 1942 naar haar vriendin Tieke Jansma (Ooststellingerwerf, 11-10-1913). Die woonde in Zaandijk bij de Rijpstra’s, in een woning tegenover station Zaandijk.

Onderwijs

Tieke en de joodse Greet konden aanvankelijk geen werk vinden als leraressen. Daarop volgden zij een verpleegstersopleiding in de Egmondse omgeving. Toen het joodse kinderen tijdens de oorlog werd verboden lessen te volgen met niet-joden kon Greet Hamburger in Dordrecht een baan vinden in het speciaal onderwijs voor joodse leerlingen. Tieke Jansma werd per 1 januari 1943 in Zaandijk aangesteld als onderwijzeres.

Familie Rijpstra

Tieke Jansma woonde laatste oorlogsjaren in Amsterdam. Het lijkt er op dat Karel in de woning van Bart Rijpstra (Huizum, 27-6-1912) en diens echtgenote Wytske Rijpstra-Keverkamp (Leeuwarden, 19-1-1915) bleef. Die woonden aan de Meidoornlaan 2. Op dat adres waren toen ook Doris Berliner* en haar moeder ondergedoken. Na ongeveer een week vertrok Karel naar de familie Van den Abeele in Haarlem-Noord (Obistraat 53). Zoon Jan van den Abeele zat eerder samen met Greet Hamburger en Tieke Jansma op de kweekschool in Haarlem.

Ouders

In de tussentijd, op 3-12-1942, hadden ook zijn ouders een oproep ontvangen om zich in kamp Westerbork te melden. Karel: “Zij zijn gegaan. Zij waren netjes, ze wilden zich aan de wet houden. Mijn moeder was thuis de oudste van de kinderen geweest, mijn vader de jongste. Toen zij trouwden, bepaalde zij wat er gebeurde, en hij volgde haar. Hij liet zich gewoon leiden. Zijn was zo’n echte Jiddische memme. Zij was de baas.” Een waarschuwing van zijn tante Daatje om onder te duiken werd in de wind geslagen. Op 7-9-1943 werden ze per goederentrein naar Auschwitz vervoerd en daar drie dagen later vermoord.

Terugkeer

In september 1943 kwam Karel eventjes terug bij de familie Rijpstra, om naar een tandarts in de buurt te kunnen gaan. Hij zou daar nogmaals terugkeren, dit keer voor enkele weken of maanden. Ook was hij tijdens het tweede of derde bezoek enkele dagen te gast bij de dames Margaretha Brigitta Jantina Benink (Doetinchem, 11-8-1897) en Trijntje van Hoorn (Zaandijk, 24-1-1899). Zij woonden in de Dr. Jan Mulderstraat 41 in Zaandijk.