Heertje (Arnold)

Arnold Heertje (Breda, 19-2-1934 – Naarden, 4-4-2020)¹

Het gehele gezin Heertje dook tijdens de Tweede Wereldoorlog onder, op verschillende adressen. Allen overleefden de oorlog. Arnold belandde onder meer in Wormerveer, zij het slechts zeer kort.

Arnhem

Arnold was een zoon van de chemicus Maurits Heertje (Amsterdam, 16-3-1901 – Emmen, 22-4-1985) en moeder Estella Heertje Philips (Amsterdam, 28-7-1906 – Emmen, 12-9-1994). Hij bracht een groot deel van zijn jeugd door in Arnhem. Arnold had, toen de oorlog uitbrak, een broer (Isaac) en een zus (Lena, Arnhem, 1-7-1937). Na een korte periode waarin alleen de kinderen bij familie en anderen in Amsterdam (6-8 september 1942), dook het hele gezin op 17 november 1942 onder, de kinderen op drie verschillende adressen.

Armoede

De jonge Arnold kreeg schuilplaatsen in Arnhem, Amsterdam en Nieuw-Vennep en belandde op doorreis naar de Haarlemmermeer ook even in Wormerveer. Op 23 april 1943, Goede Vrijdag, bracht zijn Arnhemse buurtgenoot Maarten Roos hem met de trein naar Wormerveer, waarna de plaatselijke, gereformeerde LO-verzetsman ‘Rooie’ Kees Beernink, een bankwerker die in de Ampèrestraat 10 woonde, hem lopend naar het echtpaar Siem Roos (een steendrukker) en Wies Roos-Mus in de Acacialaan 17 bracht. Zij waren een oom en tante van Maarten, en links.

‘Jodenboerderij’

Eén à twee uur later ging hij onder leiding van Kees met de trein terug naar Amsterdam en belandde vervolgens, met de bus van Maarse en Kroon, even op de bekende onderduikboerderij van de familie Boogaard in de Haarlemmermeer. De buschauffeur zei bij de halte Hoofdvaart/Bennebroekerweg: “Uitstappen voor de jodenboerderij.” Het was 13.00 uur. De overdracht van de jonge Arnold vanuit het communistische naar het gereformeerde netwerk was geslaagd. De laatste oorlogsjaren bracht hij door bij de gereformeerde gezinnen Van Hulzen (tot augustus 1943) en Schreuder in Nieuw-Vennep.

Econoom

Na de oorlog ontwikkelde Arnold Heertje zich tot een van Nederlands belangrijkste economen. Heertje: “Ik was onder de indruk van het feit dat alle onderduikadressen uit gezinnen bestonden die buitengewoon arm waren. Toen kwam bij mij de vraag op waar die armoede eigenlijk vandaan kwam. Ik ging economie studeren.”² De suggestie om dat te doen kwam van de gereformeerde hulpprediker in Nieuw-Veenep, Wim Deenik, met wie de jonge onderduiker het in november 1944 over de armoede in zijn gastgezinnen had. Deenik woonde in Hilversum en was een boezemvriend van Joop den Uijl, die toen economie studeerde. Acht jaar na cum laude te zijn afgestudeerd werd Heertje, in 1964, hoogleraar staathuishoudkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Hij zou er tot 2006 blijven werken.