Kzernitzki-Grossmann (Chaja)
Laatste wijziging: 27 april 2016
Gezin Chaja Kzernitzki-Grossmann (Kamnitz, 26-7-1901)1 met haar kinderen Usiaku (‘Usi’) (Palestina, 11-9-1926), Hani (‘Annie’) (Palestina, 5-4-1928)2 en Daniel (Amsterdam, 1-8-1933)
De in Rusland geboren Chaja schreef zelf op de verklaring omtrent radiobezit (29-4-1941) haar achternaam als Zernitsky, en er duiken nog meer naamvarianten op. Chaja Grossmann (op de gezinskaart eerder Clara) en haar man Israël Kzernitzki (eerder Joseph Kzaronitzky) waren echte Palestina-pioniers, de enige bekende in de Zaanstreek. De eventuele vestiging in Palestina speelde ook een rol bij de familie Führer* en vermoedelijk bij Otto Levy*. Ook enkele onderduikers waren kort of lang ‘chaloetsim’: Eva Fränkel*, Anna Sperber-Chlebowski* en Sella van Straten*.
Palestina
Het huwelijk van Chaja en Israël werd op 9 juni 1925 gesloten in Palestina. Chaja verkreeg, evenals vermoedelijk Israël, de Engelse nationaliteit. In Palestina -plaatsnamen worden niet genoemd- werden in 1926 en 1928 de twee oudste kinderen geboren. Het jongste kind kwam in 1933 in Amsterdam ter wereld, maar op 10 augustus 1937 werden Chaja en de kinderen vanuit Palestina in het Zaandamse bevolkingsregister opgenomen.
Zaandam
Het gezin woonde op het Meester Cornelispad 33. Het ‘Meester Kezepad’ was een zijstraat bij de gasfabriek aan de Westzijde.3 Hani zat op de kinderclub van de synagoge aan de Gedempte Gracht. Usi deed in het najaar van 1939 zijn bar mitswa in Zaandam.4 Volgens Regina Lewkowicz* stonden in de woonkamer van de Kzernitzki’s weinig meubelen, waardoor de kinderen alle ruimte hadden. Zij zat met onder andere Usi op de kinderclub van de Zaandamse synagoge. Bekend is dat Usi, na per 1 september 1941 van de Zaandamse school te zijn verwijderd, terecht kwam op de joodse ULO-school in Amsterdam.
Westerbork
De moeder en haar drie kinderen werden op 3 februari 1942 ingeschreven in de gemeente Westerbork. Mevrouw Kzernitzki is naar verluidt met haar kinderen vanuit Westerbork naar Palestina gegaan. Zij was de facto Engelse en kon vermoedelijk in ruil voor ‘arische Duitsers’ naar het mandaatgebied vertrekken.5 Het is goed mogelijk dat haar man daar was gebleven. Waarschijnlijk is het gezin eind 1942 naar Palestina gereisd. De laatste, ongedateerde politiemutatie van 1942 handelt over hen: “Fam. Kzernitzki vertrokken naar Westerbork.” Daar waren moeder en kinderen dus al sinds 16 januari. Wellicht werd niet ‘naar Westerbork’ bedoeld, maar ‘van Westerbork vertrokken’. Na de oorlog ontving Regina Lewkowicz een brief van Annie, waarin ze in al wat minder goed Nederlands schreef: “De pluimen groeien langs de weg, je kan ze zo plukken.” Ze bedoelde ‘pruimen’.
