Mouwes-Roozendaal (Gretha)
Laatste wijziging: 27 april 2016
Gretha (‘Greetje’) Mouwes-Roozendaal (Amsterdam, 27-11-1914)1
Gretha was een dochter van Bernard Roozendaal (Amsterdam, 14-3-1885 – Amsterdam, 9-12-1956) en Judith Roozendaal-de Leeuw (Amsterdam, 8-11-1888 – Amsterdam, 8-5-1938). Haar ouders scheidden op 12 december 1924. Bernard hertrouwde met de niet-joodse Anna Frieda Schubert (Meuselwitz, 11-4-1897). Zij was zijn derde vrouw. Gretha trouwde in 1941 met boekhouder Jacques Henri Mouwes (Amsterdam, 26-3-1911), met wie ze een dochter kreeg: Juliette (10-1-1942 – Utrecht, 26-5-1989).
Haarlem
Het echtpaar Mouwes woonde begin 1942 in de Amsterdamse Nierstraat. Jacques’ moeder Seline Mouwes-van Ronkel (Amsterdam, 2-10-1879 – Sobibor, 2-4-1943) woonde op de Amsteldijk. Een advertentie van 16 januari 1942 in Het Joodsche Weekblad, ‘kindermeisje gevraagd (Amsteldijk 107 2)’, maakt duidelijk dat Gretha op dat moment nog in het ziekenhuis bijkwam van de bevalling van haar dochter Juliette. Seline handelde de eventuele sollicitaties af. Van Gretha Mouwes is bekend dat ze onderdook in Haarlem, Amsterdam, Wormerveer en Zaandijk. Omdat de NSB-burgemeester S.L.A. Plekker van mening was dat niet alleen de ‘voljoden’, maar ook de gemengd gehuwden Haarlem dienden te verlaten, verhuisde het echtpaar Roozendaal-Schubert naar Amsterdam. Via Bernards zwager Willy Kleiman konden ze terecht op de Antillenstraat 5. De joodse Greetje dook onder in Haarlem.
Amsterdam
Greetje voelde zich in Haarlem niet veilig en liep er weg. Ze kon terecht in de Amsterdamse woning van haar vader en stiefmoeder. Toen daar na enige tijd iemand kwam kijken of haar (stief-)ouders echt in de Antillenstraat woonden, verborg Greetje zich in een kast. Ze werd niet ontdekt, maar durfde niet langer te blijven. Na dit incident brachten Willy en zijn broer Jo haar onder in de Zaanstreek.
Kleiman
Jo Kleiman (Koog aan de Zaan, 17-8-1896 – Amsterdam, 28-1-1959) was boekhouder bij het Amsterdamse Opekta, het bedrijf van Otto Frank. Toen Frank in december 1941 geen directeur meer mocht zijn, werd Kleiman zijn opvolger (al bleef Frank in het geheim de baas). Tijdens de onderduik van de familie Frank in het Achterhuis, vanaf 6 juli 1942, trad Jo Kleiman op als helper van de familie. Op 4 augustus 1944 werden niet alleen de acht onderduikers op de Prinsengracht, maar ook Jo gearresteerd. Vanwege zijn slechte gezondheid werd hij anderhalve maand later vrijgelaten uit kamp Vught.
Lees meer
Zaanstreek
Gretha Mouwes vertelde aan een medewerker van de Anne Frank Stichting dat ze dankzij Willy en Jo Kleiman onderdak kreeg bij de familie Mes, waarschijnlijk in Zaandijk. Daar woonde in die tijd een gezin Mes-Hellings. Ze was er niet de enige onderduiker. De familie Mes had ook een baby in huis gehaald, Bertje Mooleman. Die werd op een gegeven moment weggehaald, maar hij overleefde Theresienstadt.
Beernink
Greetje kreeg ook onderdak bij Wormerveerder Cees Beernink. Deze ‘Rooie Kees’, bankwerker van beroep, was erg actief bij de Zaanse afdeling van de Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers (LO). Beernink werkte onder andere samen met de Zaandijkse drukker Dirk Kleiman, een familielid van Jo en Willy dat in zijn bedrijf Litho-Zaanlandia duizenden illegale documenten vervaardigde. Volgens Greetje had ze gezelschap van twee andere onderduiksters, ene Sonja T(h)eeboom en de niet-joodse Pauline Ausems-Redeke, de echtgenote van de Zaandijkse Engelandvaarder en geheim agent voor het in Groot-Brittannië gevestigde Bureau Inlichtingen Andreas Ausems. Greetje maakte zich op haar onderduikadres verdienstelijk met het maken van overalls. Die werden gedragen door op boerderijen werkzame onderduikers. Waarschijnlijk als gevolg van verraad kwam ze in Westerbork terecht.
Auschwitz
Vandaar ging ze naar Auschwitz-Birkenau, het vrouwenkamp Ravensbrück en werkkamp Neustadt-Glewe. In dat kamp, voor oorspronkelijk driehonderd vrouwelijke gevangenen, werden F-190 jachtvliegtuigen van Dornier gebouwd en gemonteerd. Vanaf januari 1945 kwamen er evacuatie-transporten aan. Het bevolkingsaantal steeg tot vijfduizend. Rond 10 procent overleefde niet. Greetje maakte er de bevrijding mee.
Onderduik
Jacques Mouwes kwam eveneens in Auschwitz terecht en werd daar op 10 augustus 1942 om het leven gebracht. Dochter Juliette was op dat moment ondergebracht bij een gezin in Amsterdam. Zij overleefde net als haar moeder de oorlog. Na de oorlog trouwde Gretha met Wout Voogt (27-2-1907). Het echtpaar kreeg in 1952 een zoon, Hans.
Zie ook Gretha Mouwes-Roozendaal* in Zaandijk.
Voetnoten
1 http://tc.usc.edu; http://home.planet.nl/~roozenda/famweb/per00180.htm; www.joodsmonument.nl; http://de.wikipedia.org/wiki/Neustadt-Glewe; www.annefrank.org;; Schaap, E. Vrijgevochten. Zaans verzet in nationaal perspectief (1906-1945); Onderzoek van de Anne Frank Stichting, Informatie van Gretha Mouwes-Roozendaal (2008 en 15-1-2012)
