Pool (Philip/Flip)

Deportatie

In Westerbork had Philip Pool veel last van psychische klachten, waarvoor hij eerder al verpleeginrichting Het Apeldoornse Bosch had bezocht. De zenuwarts van Westerbork, Jacques Lobstein, noteerde dat Philip leed aan ‘schizophrenie’ en dat hij ‘opvalt door vreemd gedrag’. In mei en juni 1943 behandelde Lobstein hem meerdere keren. Op 24-5-1943 noteert Lobstein: “Wordt hedenavond opgenomen uit B.[arak] 61. Hij is nog lijdend aan periodieke verhoogende schizophrenie, die opvalt door zijn vreemd gedrag.” De observaties lopen door tot 12 juni van dat jaar. “Blijft zich zonderling gedragen”, aldus Lobsteins laatste aantekening.

Sobibor

Philip werd naar Sobibor gedeporteerd en onmiddellijk na aankomst vergast, op 16 juli 1943. Zijn vrouw heeft hem niet meer gezien, aldus het aanvullend jaarverslag van Polak & Schwarz. Op 17 augustus 1943 stierf de bijna 3-jarige Matthijs in Westerbork.⁴ In deze absurde omstandigheden was Jansje zwanger van een tweede zoon. “In het kamp is het 2e kind geboren. Van de heer Pool is nooit meer iets vernomen”, besluit de aantekening in het Polak & Schwarz-verslag.

Schrijnend

In augustus 1945 kwam Jansje Pool naar Polak & Schwarz. Personeelschef Andries Bouman noteerde later het volgende in zijn dagboek: “6/8 Mevrouw Pool was op kantoor. Deelde bijzonderheden mee over het overlijden van haar zoontje Thijs in Westerbork. Zij was typhus-bacillendraagster en moest naar een barak die ze niet verlaten mocht. Haar man was diezelfde nacht op transport gezet n. Dld. Dezelfde avond daaraan voorafgaand werd Thijs naar ’t z.g. weeshuis (ziekenhuis)  gebracht met een abces in ’t hoofd. Daar is hij later gestorven, zonder dat vader en moeder er bij waren.”

Vervolg

Oud-collega’s wisten te vertellen dat het tweede kind Joost heette en met zijn moeder in Tel Aviv terechtkwam. De stamboom op internet bevestigt dit grotendeels. Moeder en zoon vertrokken op 24 september 1952 naar het Israëlische Naharya, een stad niet ver van de grens met Libanon. Joost trouwde in 1980 in Eilat, aan de Rode Zee. Hij werd diepzeeduiker. Jansje stierf op 13 oktober 2000 in Haifa.

Aanmaning

Er is overigens een aanmaning voor de weduwe Pool-de Jong (Frans van Mierisstraat 60, Amsterdam) uit 1951 bewaard van de Belastingdienst.⁵ Zij had binnen acht maanden na het overlijden van haar man in Sobibor aangifte moeten doen van de eventuele nalatenschap. Toen dat niet gebeurd was, riskeerde ze boetes. Ook anderszins kwam de weduwe in de problemen. Verzekeringsmaatschappij Amstleven spande in 1947 een kort geding tegen haar aan, waarbij onder meer bezwaar werd gemaakt tegen het feit dat de rechter ‘bij zijne uitspraak het overlijden van verzekeringnemer Philip Pool ten onrechte genoegzaam bewezen heeft geacht door een brief van het Nederlandse Roode Kruis, Afwikkelingsbureau Concentratiekampen, waarin verklaard werd dat Philip Pool in Juli 1943 in het concentratiekamp Sobibor overleed’. De president van de arrondissementsrechtbank achtte de dood van Pool in tegenstelling tot Amstleven wel bewezen, mede omdat zijn echtgenote een rapport kon overleggen waarin was becijferd dat van de 34.313 naar Sobibor gedeporteerde personen slechts negentien (onder wie drie mannen) waren teruggekeerd. De rechtzaak droeg in belangrijke mate bij aan verbetering van de rechtspositie van vermiste personen en hun nabestaanden.

Bekenden

Arie en Marijtje Baijens kregen na de oorlog twee kinderen, Elly en Carla. Carla heeft nog een aandenken aan de aanwezigheid van Jansje Pool-de Jong en Matthijs. Bij de geboorte van haar eerste kind kreeg ze van haar ouders wiegenlakentjes cadeau die tijdens de oorlog door Jansje waren gemaakt.