Salomons (Arno)

Arno Salomons (Winschoten, 10-12-1935 – Auschwitz, 26-3-1944)¹

De jonge Arno Salomons kon tijdens de oorlog worden ondergebracht in Zaandijk, maar werd daar ontdekt. Hij stierf in Auschwitz.

Henk Jonkman

Op 2 maart 1944 werd de Amsterdamse onderwijzer Simon Hendrik (‘Henk’) Jonkman (Enkhuizen, 3-4-1903) gearresteerd. Hij woonde op dat moment in de 1e Helmersstraat 202hs te Amsterdam. Jonkman was al jaren actief binnen de illegaliteit, eerst bij de financiële ondersteuning van zeemansgezinnen, later ook bij de LO/LKP.  Via het Amsterdamse hoofdbureau van politie en het SD-hoofdkwartier aan de Euterpestraat belandde hij in het huis van bewaring aan de Weteringschans. In de meldingsrapporten van de politie is te lezen wat hij aan bezittingen bij zich had: een nikkelen vestzakhorloge en ruim 626 gulden. Op 16 april 1944 werd hij vrijgelaten; hem kon alleen hulp aan zeemansvrouwen ten laste worden gelegd. Tussen 7 en 10 maart had Jonkman een ontmoeting met een joods jongetje, dat ondergedoken was in Zaandijk. In de zomer van 1944 schreef hij zijn herinneringen over dat contact op in zijn dagboek.

Dame uit Zaandijk
“Ik herinner me hoe een dame uit Zaandijk binnengebracht werd, die een joods jongetje thuis had”, schreef Henk Jonkman. “Het kereltje werd bij ons in het dagverblijf gezet [van het Amsterdamse hoofdbureau van politie]. Hij vertelde hoe hij van school gehaald was door een paar mannen en naar het politiebureau was gebracht. Een der agenten die hem in ontvangst nam had gezegd: als ik die kerel later tegenkom, schiet ik hem dood. Het jochie, zo oud als Joost [de 7,5 jaar oude zoon van Jonkman], was kwiek en netjes. We stopten hem vol lekkers en hij zei heel welgemoed: het zal wel weer in orde komen. (… ) Zijn pleegmoeder, een zeldzaam flinke dame, heb ik drie keer ’t gewone kwantum dekens gegeven. Je was blij als je zo iets voor haar kon doen. Een keer moest ze naar ’t Adama van Scheltemaplein [waar de Sicherheitspolizei zetelde] en kwam ’s avonds weer terug, na uitgescholden en bedreigd te zijn.”
René
Tussen Jonkmans pensionering (in juli 1968) en zijn overlijden (11-9-1969) schreef Henk Jonkman nog een stukje over de joodse jongen. Een agent, ‘ome Piet’, bracht ‘een verduiveld aardig jongetje binnen’ in het dagverblijf van het politiebureau. “’Jij bent schoolmeester, dus houd jij dat kind wat bezig’, zegt ome Piet”, aldus Jonkman. “René-tje geeft iedereen een hand en zegt dat hij René heet. (…) René-tje praat graag met een keurig stemmetje. ‘Gek hè, dat ik hier moet logeren. Begrijpen doe ik het niet. Ik was vanochtend gewoon op school en toen kwamen er twee mannen naar binnen en die vroegen naar mij. De kinderen keken naar mij en één van de mannen was nijdig op de meester, omdat die zei dat ik absent was. Meester zei tegen die boze man ‘barst’. Nou, dat is geen woord voor een meester, vindt U? Toen brachten ze me naar het politiebureau.”
Juffrouw Maassen
“Juffrouw Maassen uit de klas naast ons deed me het dasje om van Cor. Ik zei het nog: juffrouw dat is mijn dasje niet, maar ze zei dat ik hem omhouden moest. Op het politiebureau zat mijn moeder, nou ja, ze is mijn moeder niet, ik noem haar maar zo. Toen die twee mannen even weg waren zei een agent: als ik die kerels buiten tegenkom, schiet ik ze dood. Waarover zouden ze zo’n ruzie gehad hebben? Toen gingen we in een auto hierheen. Ik had in een jaar niet meer in een auto gezeten. Papa’s auto moest hij inleveren. Nou zit ik hier, gek hè. Maar het zal wel weer terecht komen.”