Slomper (Jetje en Wolf)

Vader

Dirk Doeves herinnert zich dat hij zijn vader met Wolfie van een platbodem zag komen. Vader Doeves werkte in die tijd bij boeren in de buurt en nam het jongetje dan mee. Die dag had hij schapen geschoren. De wol had hij voorin gelegd, en de moe geworden Wolfie was daarop in slaap gevallen. Dirks vader had hem toen in zijn armen genomen en naar huis gedragen.

Smeris

Uit Doeves’ Dirkie de Zaankanter komt nog een herinnering⁵: “‘Hoe heet je’, vroeg hij mij na een tijdje. ‘Ik? Dirkie. En jij’, vroeg ik. ‘Wolfie’, zei hij. Ik moest daar vreselijk om lachen. Wolfie, dat is een dierennaam. Maar hij zei: ‘Een wolf is tenminste nog wat, wat is nou een Dirkie?’ We waren al dicht bij huis toen er een buurman het pad opkwam. Voor dat ik wist wat er gebeurde was Wolfie een steeg ingevlucht. ‘Wat doe jij nou?’, vroeg ik een beetje verbaasd. ‘Sssstt’, siste hij, ‘dat is een smeris…’. Ik moest daar om lachen. ‘Welnee man, dat is geen smeris, dat is een ijsboer.’ ‘Hij heeft de pet van een smeris op,’ hield Wolfie vol. ‘Welnee,’ zei Dirkie, ‘dat is een Rotterdammertje, of een Schipperspet. Die dragen ze hier allemaal. En waarom zou jij zo bang zijn voor een smeris?’ Wolfie vertelde toen dat zijn moeder had gezegd dat als een smeris ooit hun zou zien, dat ze dan zouden worden weggevoerd.” Het waren profetische woorden.

Paulus Horn

Moeder en zoon Slomper belandden via de zakkenhersteller Paulus Horn bij Pieter Krijt. Toen Horn in 1947 als getuige werd verhoord, vertelde hij: “Op een morgen in februari 1943 werd ik door 2 agenten van Zaandam van mijn werk gehaald. Ze namen me mee naar het bureau en vertelden me dat het over een Jodin ging. Enkele maanden daarvoor namelijk had ik een Jodin met kind uit Amsterdam opgehaald en laten onderduiken bij Krijt, Ameland 30. Ik woonde toen naast Krijt. Ik had daarbij aan Krijt verteld, dat de vrouw van Joodse bloede was. Doordat Krijt niet goed met het kind (omstreeks 2 jaar oud) kon opschieten, heeft hij het afgegeven aan een zekere Doeves, die het kind op zijn naam wilde hebben en het daarom aangaf op het gemeentehuis. Toen was het natuurlijk mis. Toen is de politie aan de woning van Krijt gekomen om te vertellen, dat ze aan het burau moest komen. Krijt en de Jodin doken onder. Kort daarop zijn ze gearresteerd.”

Politiebureau

Willem Doeves op zijn beurt tijdens een naoorlogs verhoor: “Op 24 maart 1943, toen ik ’s avonds met mijn vrouw uit Assendelft thuiskwam, vertelden de buren me dat ik aan het politiebureau moest komen. Er waren die dag agenten aan huis geweest, die mij en mijn vrouw echter niet thuis troffen. Ze hadden die boodschap bij de buren achtergelaten. De volgende morgen ben ik naar het bureau gegaan, terwijl ik niet de gedachte had, dat het om een Jodenkindje zou gaan. Ik had namelijk kort daarvoor een Jodenjongetje van 3 jaar thuisgenomen, dat met zijn moeder ondergedoken was bij Krijt aan het Ameland. Ik moest bij luitenant Jansen komen, die me over een Jodenkind vroeg. Ik weet niet meer precies wat hij vroeg. In ieder geval ging het zo, dat ik de volgende dag het kind op verzoek van Jansen aan het bureau gebracht heb.”

Tonny Jansen

Na de oorlog moest voormalig politie-inspecteur Tonny Jansen zich verantwoorden voor het Bijzonder Gerechtshof, op verdenking van collaboratie met de bezetter. In het vroege voorjaar van 1943 stond hij pleegvader Doeves te woord toen die zich op het bureau meldde. Waarom kwam Willem naar het politiebureau? Uit dagblad De Zaanlander van 31 mei 1949: “Krijt blijkt het gevaar dat dreigde te hebben voorvoeld. Hij had het kindje bij het gezin Doeves ondergebracht. Die familie wist niet dat het een Jodenkindje was en probeerde (…) via de politie distributiebescheiden te krijgen.” Er was blijkbaar geen contact met Piet Bosboom* of andere onderduikhelpers.

Jodenkind

Jansen tegen de rechtbank: “Ik dacht met een Hollandse overtreding -verduistering van staat- te doen te hebben.” Verduistering van staat⁶ houdt in dat Willem Doeves zou hebben voorgewend dat Wolfie zijn wettig (pleeg)kind was. Hij wilde echter uitzoeken of zij als pleegouders behandeld konden worden. Jansen vervolgde: “Ik was volkomen te goeder trouw. Ik had direct moeten zeggen, toen Doeves met het kind kwam: ‘Man, maak dat je wegkomt.’ Ik heb er reuze spijt van.’ Volgens mevr. Guurt Doeves-Boot, die geprobeerd had het kind te kunnen houden, had Jansen gezegd: ‘D’r komt niks van in. Het is een Jodenkind.’ Jansen: ‘De houding van Krijt heb ik van het begin af aan misselijk gevonden.’ Pres.[ident van de rechtbank]: ‘En uw eigen houding?’ Jansen: ‘Ook misselijk. Maar ik kon niet anders meer, doordat [waarnemend commissaris en NSB’er⁷] Talma in het geval gemoeid was.'”⁸

Fout

Op www.joodsmonument.nl wordt geconcludeerd dat het echtpaar Doeves-Boot een ‘afschuwelijke fout’ maakte. Afgaand op het verhaal van Pieter Krijt lijkt die conclusie juist. Die vertelde kort na de oorlog tegen de politie: “Omstreeks februari 1943 heb ik, daar ik moeilijkheden had met mijn vrouw en deze naar Frankrijk vertrokken was, een huishoudster aangenomen: dit was een jodin, die een kind had van ongeveer drie jaar. Daar ik persoonlijk niet met dit kind op kon schieten, heb ik in overleg met meerbedoelde huishoudster het kind uitbesteed bij een zekere Doeves, wonende aan de Veeringstraat te Zaandam. Ik heb Doeves beloofd dat ik voor bonnen en geld zou zorgen, maar Doeves heeft geheel op zijn eigen houtje geprobeerd om het kind op zijn naam over te laten schrijven en heeft zich hiertoe gewend tot de burgemeester van Zaandam. Deze wilde natuurlijk weten hoe Doeves aan dit kind gekomen was en zodoende kwam alles uit. Wij waren inmiddels naar Amsterdam vertrokken en zijn daar later door de logementshouder verraden. We werden overgebracht naar Zaandam en toen wij daar aankwamen was meerbedoeld kind op het bureau van politie, alhier.”

Arrestaties

Wie er precies welke fouten heeft gemaakt, blijft onduidelijk. Er is wel meer inzicht in de arrestaties die eind maart plaatsvonden. Op zaterdagmorgen 27 maart 1943 werden in Amsterdam, op verzoek van Zaandamse politiecommissarissen (onder wie Talma), Hillegonda van der Velde (Amsterdam, 2-8-1922) en Pieter Krijt aangehouden. Jetje Slomper hanteerde de naam die op haar valse persoonsbewijs stond. In de voering van haar jas werd een jodenster gevonden. Ze moest op het bureau blijven, terwijl Piet naar huis mocht. In het proces-verbaal van Tonny Jansen staat dat Krijt had gezegd ‘dat hij niet wist dat het een jodin was, want dat hij haar anders niet aan zou kijken’. Als ze het wel was, ‘moest ze er ook maar uit’. Jetje had daarop gezegd: “Dan moet Krijt ook hangen.” De volgende dag, na twaalven, werd Krijt door twee politiemensen thuis opgehaald en eveneens ingesloten. De politie had blijkbaar geconcludeerd dat Piet Krijt en niet Doeves verantwoordelijk was voor het verbergen van Wolfie. Om 22.00 uur kwam Willem Doeves, vermoedelijk met zijn vrouw en Wolfie (‘Willy’). Volgens de herinneringen in Dirkie de Zaankanter werd Wolfie op het treinstation van Zaandam opgepakt, waar hij na een uitje met zijn pleegouders arriveerde. Ze gingen naar het bureau aan de Vinkenstraat, waar Jetje en Piet al waren. Doeves kon naar huis. De volgende dag mochten Willem en Guurtje Doeves afscheid nemen van hun pleegkind.

Sobibor

Dinsdagmiddag 30 maart werden de drie arrestanten naar de Sicherheitsdienst in Amsterdam gebracht. Jetje en Wolfie werden als strafgeval doorgestuurd naar Westerbork en op 14 mei 1943 in Sobibor vergast. De meeste leden van het gezin Slomper waren toen al in Auschwitz vermoord. Abraham Slomper stierf voor 31 maart 1944 in een werkkamp in Midden-Europa.

Vught

Krijt werd tijdens de ondervraging door de Sichterheitsdienst mishandeld tot hij zijn aandeel bekende en daarna wegens het huisvesten van joden zeven maanden gevangen gezet in kamp Vught. In oktober 1943 werd hij vrijgelaten. Zijn dochter: “Ik heb hem nog zien terugkomen. Hij was hartstikke dik, maar dat kwam niet omdat hij zo gezond was.”⁹ Piet Krijt overleed in 1978 na een verkeersongeval.